Participatie: beleid begint met luisteren

Trefwoord(en):
Participatie

Inhoudsopgave

Achtergrond

Nederland staat voor ingewikkelde veranderopgaven, met ingrijpende gevolgen voor burgers en bedrijven. Alleen met de inbreng, ideeën en inzet van deze burgers en bedrijven kunnen we de grote veranderopgaven aangaan om Nederland toekomstbestendig te maken. Participatie is hierbij essentieel; of het nu om fossielvrije energie, klimaatadaptatie, de grote woningtekorten of een natuurvriendelijkere landbouw gaat.

Door participatie wordt helder wat de rol en taak van de Rijksoverheid is in een bepaalde opgave en hoe andere belanghebbenden (burgers, bedrijven, maatschappelijke organisaties en decentrale overheden) vanuit hun rol kunnen bijdragen. Maar wat is participatie precies, hoe begin je ermee en wanneer doe je het goed? Deze pagina wil je inspiratie bieden over de inzet van participatie in jouw beleids- en besluitvormingsproces.

Terug naar boven

Wat is participatie?

Participatie betekent dat burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties invloed uitoefenen op plannen en besluiten van de overheid. Bijvoorbeeld doordat zij meedenken, meebepalen of zichzelf organiseren om met een maatschappelijk vraagstuk aan de slag te gaan. Denk hierbij aan de herinrichting van een wijk of het opstellen van een omgevingsvisie, een vraagstuk dat breder speelt.

Terug naar boven

Waarom participatie?

Er kunnen verschillende redenen zijn om een participatieproces te organiseren. Eén belangrijke reden is dat participatie kan helpen om de kwaliteit van besluitvorming te verbeteren. De achterliggende gedachte hiervan is dat burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties de experts zijn van hun eigen problemen; zij zijn vaak direct verbonden met de lokale context en brengen unieke ervaringskennis mee die beleidsmakers niet hebben. Wanneer hun belangen, zorgen en ideeën worden samengebracht in een participatieproces, ontstaan overstijgende inzichten die kunnen helpen om beleidsplannen naar een hoger niveau te tillen.

We onderscheiden in totaal drie redenen voor participatie:

  1. Omdat het iets oplevert:
    Participatie maakt beleid beter. De overheid heeft immers niet alle wijsheid in pacht. Burgers, bedrijven en maatschappelijke organisaties hebben kennis en ervaring die waardevol kunnen zijn. Participatie voorkomt daarnaast verrassingen later in het proces, doordat zorgen, wensen en ideeën vroegtijdig kunnen worden ingebracht.
  2. Omdat het helpt:
    Mensen een stem geven in besluitvorming die hen aangaat, zorgt voor meer binding tussen democratisch gekozenen en hen over wie zij besluiten.
  3. Omdat het moet en hoort:
    Besluiten van overheden hebben (potentieel) grote impact op belanghebbenden. Daarom hebben zij het (democratisch) recht mee te praten en het recht gehoord te worden (art. 3:2 AWB).

Participatie is beslist niet het creëren van draagvlak. Het is niet de bedoeling dat je met een participatieproces probeert om mensen te overtuigen van een bepaald (voorkeurs)besluit dat al genomen is. In zulke gevallen kun je beter kiezen voor een zorgvuldige communicatie- en informatiecampagne. Het gaat om intrinsieke motivatie om als overheid écht te luisteren naar wat mensen vinden. Echter kan draagvlak wel een mooi bijproduct zijn van een zorgvuldig participatieproces, bijvoorbeeld doordat belanghebbenden (ook wel stakeholders genoemd) zich gehoord voelen en zich kunnen vinden in het resultaat. Dit kan er vervolgens weer toe leiden dat de implementatie van het beleid soepeler verloopt en beter aansluit bij de leefwereld waar het beleid voor bedoeld is.

Terug naar boven

Aan de slag met participatie

Enthousiast geworden om zelf met participatie aan de slag de gaan? Kijk dan verder op Aan de slag met participatie.

Terug naar boven

Meer weten over participatie?

Het Kennisknooppunt Participatie is een initiatief van het ministerie van IenW, dat burgers en bedrijven wil betrekken bij plannen en besluiten – zeker wanneer deze gevolgen hebben voor hun leefomgeving. Het Kennisknooppunt gebruikt wetenschappelijke en praktijkkennis om participatie verder te brengen. Op de website van het Kennisknooppunt Participatie vind je tal van snelstudies, handreikingen en tips om jouw participatieproces stap voor stap vorm te geven. Ook vind je hier de podcast Participatiepraat, waarin ervaringsdeskundigen vertellen hoe zij hun participatietraject hebben opgezet en wat er wel en niet goed ging.

Podcasts

Relevante kamerbrieven

Relevante publicaties

Terug naar boven

Laatst gewijzigd op: 13-9-2022